Η σπηλιά του Πλάτωνα La grotta di Platone

«Αυτοί που είναι ικανοί να δουν πέρα ​​από τις σκιές και τα ψέματα της δικής τους κουλτούρας δεν θα γίνουν ποτέ κατανοητοί, πόσο μάλλον θα γίνουν πιστευτοί από τις μάζες.»
Πλάτων

el.wikipedia.org/wiki/Αλληγορία_του_Σπηλαίου 

Ενώ το συναίσθημα που εκφράζεται στο απόφθεγμα “Αυτοί που είναι ικανοί να δουν πέρα ​​από τις σκιές και τα ψέματα της δικής τους κουλτούρας δεν θα γίνουν ποτέ κατανοητοί, πόσο μάλλον θα γίνουν πιστευτοί από τις μάζες” αποδίδεται συχνά στον Πλάτωνα, δεν υπάρχει ακριβής αντιστοίχιση για αυτήν τη φράση στα πρωτότυπα ελληνικά γραπτά του.

Η πιο κοντινή έννοια βρίσκεται στη Δημοκρατία του Πλάτωνα, όπου συζητά την «αλληγορία των σπηλαίων» (Βιβλίο VII). Σε αυτή την αλληγορία, οι κρατούμενοι είναι αλυσοδεμένοι σε μια σπηλιά, απέναντι από έναν τοίχο όπου μπορούν να δουν μόνο σκιές που προβάλλονται από μια φωτιά πίσω τους. Αυτές οι σκιές αντιπροσωπεύουν την περιορισμένη και παραμορφωμένη αντίληψη της πραγματικότητας που έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι.

Στη συνέχεια, ο Πλάτωνας περιγράφει έναν κρατούμενο που ελευθερώνεται και αναγκάζεται να φύγει από τη σπηλιά, να γυρίσει και να αντικρίσει το φως έξω από αυτή, χωρίς τις παραμορφωτικές σκιές. Αυτό το άτομο βλέπει την αληθινή φύση της πραγματικότητας, αλλά όταν επιστρέφει στη σπηλιά για να μοιραστεί τις νέες γνώσεις του, οι άλλοι κρατούμενοι τον κοροϊδεύουν και δυσπιστούν.

Αν και αυτή η αλληγορία δεν χρησιμοποιεί την ακριβή φράση “ombre e bugie della propria cultura” (σκιές και ψέματα της δικής του κουλτούρας), μεταφέρει ένα παρόμοιο μήνυμα για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι αμφισβητούν τις επικρατούσες πεποιθήσεις της κοινωνίας τους.

Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από τη Δημοκρατία που εκφράζουν αυτή την ιδέα:

«Αυτοί που έχουν απελευθερωθεί δεν θα μπορούν να δουν στο σκοτάδι και τα μάτια τους θα είναι επώδυνα… δεν θα είναι πρόθυμοι να ανέβουν στο φως, και αν προσπαθήσουν να το κάνουν, θα συρθούν κάτω από άλλους που θέλουν να τους κάνουν συντροφιά στο σκοτάδι τους». (Βιβλίο VII, 517a)

«Οι πολλοί θα περιφρονούν πάντα τους λίγους που είναι διαφορετικοί και δεν θα πιστεύουν ποτέ ότι έχουν δει την αλήθεια». (Βιβλίο VII, 519b)

Αυτά τα αποσπάσματα υπογραμμίζουν τη δυσκολία αμφισβήτησης του status quo και τη συχνά αρνητική υποδοχή που μπορούν να αντιμετωπίσουν όσοι το κάνουν.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το εν λόγω απόσπασμα δεν είναι ακριβές απόσπασμα από τον Πλάτωνα, αλλά μάλλον παράφραση ή ερμηνεία των ιδεών του. Αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο με τα φιλοσοφικά αποσπάσματα, καθώς συχνά μεταβιβάζονται και ερμηνεύονται εκ νέου με την πάροδο του χρόνου.

Παρά την έλλειψη ακριβούς αντιστοιχίας στα πρωτότυπα ελληνικά γραπτά του Πλάτωνα, το συναίσθημα που εκφράζεται στο απόσπασμα παραμένει σχετικό και προκαλεί σκέψη. Μιλάει για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι τολμούν να αμφισβητήσουν τις επικρατούσες πεποιθήσεις της κοινωνίας τους και τη σημασία της κριτικής σκέψης και του ανοιχτού μυαλού.

“Coloro che sono in grado di vedere oltre le ombre e le bugie della propria cultura non saranno mai compresi, e tanto meno creduti dalle masse.”
Platone

it.wikipedia.org/wiki/Mito_della_caverna

Mentre il sentimento espresso nella citazione “Coloro che sono in grado di vedere oltre le ombre e le bugie della propria cultura non saranno mai compresi, e ancor meno creduti dalle masse” è spesso attribuito a Platone, non esiste una corrispondenza precisa per questa frase in i suoi scritti greci originali.

Il concetto più vicino si trova nella Repubblica di Platone, dove si parla dell'”allegoria delle caverne” (Libro VII). In questa allegoria, i prigionieri sono incatenati in una grotta, di fronte a un muro dove possono vedere solo le ombre proiettate da un fuoco dietro di loro. Queste ombre rappresentano la percezione limitata e distorta della realtà che ha la maggior parte delle persone.

Platone descrive poi un prigioniero che viene liberato e costretto a uscire dalla caverna, voltarsi e affrontare la luce esterna, senza le ombre deformanti. Questa persona vede la vera natura della realtà, ma quando ritorna nella grotta per condividere la sua nuova conoscenza, viene deriso e diffidato dagli altri prigionieri.

Sebbene questa allegoria non utilizzi la frase esatta “ombre e bugie della propria cultura”, trasmette un messaggio simile sulle sfide affrontate da coloro che sfidano le convinzioni prevalenti della loro società.

Ecco alcune citazioni da La Repubblica che esprimono questa idea:

“Coloro che sono stati liberati non saranno in grado di vedere nell’oscurità, e i loro occhi saranno dolorosi… non saranno disposti ad ascendere verso la luce, e se tentano di farlo, saranno trascinati sotto gli altri che vogliono tenergli compagnia nella loro oscurità”. (Libro VII, 517a)

“I molti disprezzeranno sempre i pochi che sono diversi e non crederanno mai di aver visto la verità.” (Libro VII, 519b)

Queste citazioni evidenziano la difficoltà di sfidare lo status quo e l’accoglienza spesso negativa che coloro che lo fanno possono dover affrontare.

È importante notare che il passaggio in questione non è una citazione esatta di Platone, ma piuttosto una parafrasi o interpretazione delle sue idee. Questo è comune con i passaggi filosofici, poiché spesso vengono tramandati e reinterpretati nel tempo.

Nonostante la mancanza di un’esatta corrispondenza con gli scritti greci originali di Platone, il sentimento espresso nel brano rimane rilevante e stimolante. Parla delle sfide affrontate da coloro che osano sfidare le convinzioni prevalenti della loro società e dell’importanza del pensiero critico e di una mente aperta.