“Αδριανού Απομνημονεύματα” της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.
Στα 13μου χρόνια δέχτηκα το πιο συγκλονιστικό δώρο από μια πρώτη ξαδέλφη μου, Ελισάβετ (Μπέτη) φοιτήτρια φιλολογίας τότε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το πρώτο ογκώδες πόνημα για μένα, δύσκολο τότε να με συγκινήσει σαν παιδί που ήθελε χαβαλέ και διασκέδαση… Κι όμως, το ρούφηξα στην κυριολεξία, το ξαναδιάβασα άπειρες φορές στη μακρά έως τώρα διάρκεια του βίου μου, συντέλεσε να αναζητήσω για μένα μια οπτική προσέγγιση του κόσμου σαν αυτή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Αδριανού. Η πορεία μου ανάμεσα στον μυθικό Οδυσσέα και στον ιστορικό ογκόλιθο του Αδριανού, ήταν τα ισχυρά θεμέλια πάνω στα οποία τοποθέτησα στη συνέχεια συστηματικά όλες τις επιστημονικές γνώσεις μου.
Η Γιουρσενάρ μέσα από τον βίο του πιο “Έλληνα” από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, ακυρώνει τον χρόνο που μας χωρίζει από τον ήρωά της. Όταν αναγνωρίζουμε, σαν φλέβα στο σώμα του βιβλίου της, αναφορές στη σάρκα – αυτό το άλικο σύννεφο που έχει για αστραπή του την ψυχή – στην ηδονή, στην ηθική, στην ευτυχία, στην αυτοχειρία, στης μνήμης τα παρατημένα νεκροταφεία, όπου κείνται, δίχως τιμές, νεκροί που πάψαμε ν’ αγαπάμε, δεν ακούμε την Γιουρσενάρ. Ούτε τη φανταζόμαστε σκυφτή να ψάχνει στις βιβλιοθήκες ή να επινοεί ευφυολογήματα για να ζωηρέψει τον ήρωα.
Γραμμένο σε πυκνό ύφος που φανερώνει την καλή γνώση των πηγών, αυτό το φιλοσοφικό-ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένας φανταστικός διαλογισμός του αυτοκράτορα στο τέλος της ζωής του. Με τη μορφή μιας μεγάλης επιστολής που απευθύνει από την έπαυλή του στο Τίβολι στον μελλοντικό αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, ανατρέχει στα κύρια γεγονότα της ζωής του. Τα μη αριθμημένα μέρη του βιβλίου ομαδοποιούνται σε έξι κεφάλαια, το καθένα από τα οποία φέρει έναν λατινικό τίτλο.
Το πρώτο, Animula vagula blandula (Ψυχή μου περιπλανώμενη και χαϊδεμένη) επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίσει τον χαρακτήρα και να εξοικειωθεί με τις πεποιθήσεις του Αδριανού (νηφαλιότητα, απόρριψη της ακατάλληλης χορτοφαγίας στη ζωή ενός δημόσιου προσώπου, μυστικιστική θεώρηση του έρωτα), την ευτυχία του παρελθόντος (κυνήγι και ιππασία) και τα σημερινά βάσανά του (αϋπνία, ασθένεια, προσδοκώμενο τέλος). Μιλάει επίσης για το πρώιμο ενδιαφέρον του για την αστρολογία και το δια βίου πάθος του για τις τέχνες, τον πολιτισμό και τη φιλοσοφία της Ελλάδας, θέματα που επανεξετάζει σε όλο το βιβλίο.
Είναι ο Αδριανός που γράφει. Για να μας υπενθυμίσει, μέσα από ένα λόγο πυκνό, χυμώδη και λυτρωτικό, τη θέση του ανθρώπου που κάποτε, απογυμνωμένος από τον εγωισμό, τις αδυναμίες και τις ψευδαισθήσεις της νεότητας, θα κληθεί ν’ αντιμετωπίσει τον θάνατο και να αναλογιστεί τον τρόπο που διαχειρίστηκε το μυστήριο της ζωής.
«Μικρή ψυχή, ψυχή τρυφερή και μετέωρη, σύντροφε του κορμιού μου που σε φιλοξένησε. Θα κατεβείς σ’ αυτούς τους ωχρούς τόπους, τους σκληρούς και γυμνούς, όπου θα χρειαστεί ν’ απαρνηθείς τα παιχνίδια του άλλοτε. Μια ακόμα στιγμή, ας δούμε μαζί τις γνωστές μας ακτές, τα πράγματα που είναι βέβαιο πως δεν θα τα ξαναντικρύσουμε πια… Ας προσπαθήσουμε να μπούμε στον θάνατο με ανοιχτά μάτια».
Σαράντα χρόνια σχεδόν από τον θάνατο της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ (17/12/1987) η αποψινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στη μνήμη της. Από το εμβληματικό μυθιστόρημά της επιλέχτηκαν εκείνα τα αποσπάσματα που αναφέρονται στην προσωπικότητα του Αντίνοου, του Έλληνα από την Βιθυνία και αγαπημένου συντρόφου του αυτοκράτορα Αδριανού. Του νεαρού αυτόχειρα από έρωτα που πνίγηκε στα νερά του Νείλου το 130 μ.χ.
Φωτογραφία: ‘Ενα από τα καλύτερα σωζόμενα αγάλματα του Αντίνοου στο Μουσείο Δελφών.
Σου προτείνω να πάρεις κάπου την οικονομική έκδοση στα ελληνικά που είναι το ομορφότερο κείμενο όλων των γλωσσών κι όλων των εποχών, είναι μεταφρασμένο παγκοσμίως. Μέχρι τότε, να ακούς κάθε τόσο ένα επεισόδιο από το podcast youtube. Παραθέτω το πρώτο απόσπασμα, συνεχίζονται όλα τα υπόλοιπα. Στο αφιερώνω, συγκεντρώσου στην ελληνιστική εποχή, γνώρισε τον φιλόσοφο Αδριανό, γίνε κι εσύ όπως εμείς, πανανθρώπινη αντίληψη, μπορείς!
Μαργκερίτ Γιουρσενάρ – Αδριανού Απομνημονεύματα, μέρος 1ο {Ambient Mix}
Είναι ο Αδριανός που γράφει. Για να μας υπενθυμίσει, μέσα από ένα λόγο πυκνό, χυμώδη και λυτρωτικό, τη θέση του ανθρώπου που κάποτε, απογυμνωμένος από τον εγωισμό, τις αδυναμίες και τις ψευδαισθήσεις της νεότητας, θα κληθεί ν’ αντιμετωπίσει τον θάνατο και να αναλογιστεί τον τρόπο που διαχειρίστηκε το μυστήριο της ζωής.
