https://www.deepl.com/ <<< Traduzioni accurate con un solo click per sempre!
Ελλάδα και Ιταλία, δυο αδελφές χώρες, με παρόμοια προβλήματα και αδιέξοδα
Η σύγκριση μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας σε σχέση με τις πολιτειακές ανεπάρκειες, την αδράνεια της κοινωνίας πολιτών και τον ρόλο του τρίτου τομέα (εθελοντισμός, κοινωνικές πρωτοβουλίες) αποκαλύπτει κοινά μοτίβα, με ιστορικές αναδρομές και πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις, αλλά και σημαντικές διαφορές, ειδικά στην πολιτική θεσμική οργάνωση του κράτους. Και στις δύο χώρες, η κρίση εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα, λόγω της διαδεδομένης διαφθοράς και παρασιτισμού του κρατικού μηχανισμού εξουσίας, η οικονομική αστάθεια και οι δημογραφικές προκλήσεις (υπογεννητικότητα, γήρανση, μετανάστευση) δημιουργούν ένα κλίμα αβεβαιότητας. Ωστόσο, υπάρχουν διακρίσεις στην ικανότητα αντίδρασης της κοινωνίας και στη δυναμική των θεσμών ανάμεσα στις δυο χώρες, που καλό είναι να έχουμε υπόψη μας συγκρίνοντας τις δυο πατρίδες μας.
1. Πολιτικές ανεπάρκειες & κοινωνική αδράνεια
Ελλάδα
- Καθυστερημένες μεταρρυθμίσεις:
- Η οικονομική κρίση (2010-2018) και τα μνημόνια δεν οδήγησαν σε δομικές αλλαγές (π.χ. ανασυγκρότηση κράτους πρόνοιας, βιώσιμη ανάπτυξη). Η τελμάτωση έχει βαθιές ιστορικές ρίζες στη βυζαντινοατρεία της εξουσίας, της εκάστοτε μορφής εξουσίας, συντηρητισμού, ιεραρχίας με ανατολίτικα πρότυπα ενσωμάτωσης σε πελατειακά σχήματα ιδιωτικού συμφέροντος κατά του γενικού, κοινού, δημοκρατικού αισθήματος διαύγειας.
- Κοινωνικός διχασμός: Η πολιτική σκηνή παραμένει πολωμένη (συστημικά κόμματα vs. αντισυστημικοί), χωρίς ευρύ συνταγματικό διάλογο. Γίνεται εύκολα χειραγωγήσιμος ο απολίτικος μαζικός όχλος της δυσαρέσκειας, που λαϊκίζει με ψήφο διαμαρτυρίας δήθεν αντισυστημικής κατεύθυνσης, δίνοντας το χρίσμα της διακυβέρνησης σε κέντρα εξουσίας που αναπαράγουν την κοινωνική αδικία, την άνιση αναδιανομή του παραγώμενου πλούτου, τον ταξικό και κοινωνικό διαχωρισμό σε ευνοημένους πελάτες και ευνουχισμένους πολίτες χωρίς κριτική σκέψη και ενεργή πολιτική στάση.
- Κοινωνία πολιτών:
- Αδύναμος τρίτος τομέας (μικρός εθελοντισμός, έλλειψη κινητοποιήσεων πέραν των κρίσεων). Ειδικά η Ελλάδα γνώρισε μόλις πρόσφατα την έννοια, με την εισαγμένη από την Ευρώπη οδηγία που στα ελληνικά μεταφράστηκε εσφαλμένα και παραπλανητικά, με την ύποπτη κρατικίστικη επωνυμία “Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις”.
- Καταναλωτικός πολιτικός λόγος: Οι πολίτες συμπεριφέρονται ως “πελάτες” του κράτους (αναζητούν ιδιωτικές παροχές, όχι κριτική, υπεύθυνη συμμετοχή στην ενημέρωση και συναπόφαση στα κοινά).
Ιταλία
- Τοπικισμός vs. κεντρική διακυβέρνηση:
- Η αδυναμία συνοχής μεταξύ βορρά (πλούσιες περιοχές) και νότου (εξαρτημένες από κρατικές επιδοτήσεις) εμποδίζει εθνικές στρατηγικές. Ο ανταγωνισμός έχει εκτροχιαστεί σε ιδεολογικά σχήματα που κινούν τους εκάστοτε λαϊκισμούς σε τοπικισμούς και διάθεση αυτονομίας μικρών κέντρων εξουσίας που όμως λειτουργούν χωρίς διαφάνεια και δημοκρατικές διαδικασίες ουσίας, μόνο με πελατειακά αντιπολιτικά ηγεμονικά προσωποποιημένα σχήματα.
- Αστάθεια κυβερνήσεων (πάνω από 60 κυβερνήσεις από το 1945) υπονομεύει μακροπρόθεσμη πολιτική. Κινείται μόνο ό,τι στοχεύει στον συναισθηματισμό, στον εντυπωσιασμό, σαν να είναι η πολιτική χώρος εκτόνωσης παρόμοιος με τα social, όπου ο κάθε πολιτικός παίζει τον ρόλο του tiktoker, influencer για να επιβιώσει στη μάζα των ανταγωνιστών πολιτικάντηδων.
- Πιο δυναμική κοινωνία πολιτών:
- Ισχυρές τοπικές πρωτοβουλίες (π.χ. αστική αναγέννηση στο Τορίνο, κοινοτικά συνεταιριστικά μοντέλα στη Μπολόνια, δίκτυα λαϊκής βάσης αλληλεγγύσης και συνεργασίας με πάνω από 200 χρόνια παράδοσης στον ισχυρό τρίτο τομέα της χώρας, με την ουσιαστική συμβολή του συνδικαλισμού. Στην Ιταλία, με σύμβολο το τρικολόρε, κάθε χρώμα της σημαίας έχει την ιστορική σημασία της ένωσης της χώρας, με το κόκκινο να συμβολίζει τους κοινωνικούς αγώνες απελευθέρωσης από τα δεσμά της τυραννίας, από τον Θράκα Σπάρτακο δούλο της Ρώμης ως τα επαναστατικά αριστερά κινήματα, το λευκό την ισχυρή παρουσία του Βατικανού στην κοινωνική αλληλεγγύη και το πράσινο την ενεργή συμμετοχή των μασονικών αγώνων του διαφωτισμού, της ελπίδας για τον ένο άνθρωπο.
- Εκτεταμένος εθελοντισμός (ιδιαίτερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και περιβάλλοντος). Είναι πραγματικά αμέτρητες οι τοπικές και ομοσπονδιακές οργανώσεις πολιτών που ενεργοποιούνται στον εθελοντισμό, μέσα από καταξιωμένες θεσμικές παρουσίες που αναγνωρίζονται και στηρίζονται από την ιταλική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.
2. Δημογραφική κρίση & οικονομική αβιωσιμότητα
Κοινά στοιχεία
- Υπογεννητικότητα:
- Ελλάδα: 1.3 τέκνα/γυναίκα (2022), Ιταλία: 1.24 (2023) – μακριά από το ελάχιστο 2.1 για πλήρη αντικατάσταση πληθυσμού λόγω φυσιολογικής θνησιμότητας.
- Αιτίες: Οικονομική αβεβαιότητα, έλλειψη παιδικών σταθμών, ανύπαρκτη οικογενειακή πολιτική.
- Γήρανση & μετανάστευση:
- Ελλάδα: 22% πληθυσμού >65 ετών (2050: 36%). Ιταλία: 24% >65 ετών (2050: 34%).
- Εξόδος νέων: Ιταλία (40% ανεργία νέων), Ελλάδα (25% ανεργία νέων, αλλά 62% των 25-34 ετών ζουν με γονείς).
Διαφορές στην αντιμετώπιση
- Ιταλία:
- “Bonus Bebè” (επιδόματα έως 3.200€/έτος για νέες οικογένειες).
- Τοπικά προγράμματα (π.χ. ελεύθερη στέγαση για νέους σε ακατοίκητα χωριά).
- Ελλάδα:
- Προσφατά μέτρα (αύξηση επιδομάτων, “Σπίτι Μου” για νέους) είναι ανεπαρκή και μη βιώσιμα (εξαρτώμενα αποκλειστικά από Ευρωπαϊκά κονδύλια una tantum).
3. Κλιματική κρίση & περιφερειακές προκλήσεις
- Ελλάδα:
- Καθυστερημένη μετάβαση σε πράσινη ενέργεια (αυξημένη εξάρτηση από τον ορυκτό και άκρως επιβαρυντικό για το περιβάλλον λιγνίτη) με σημαντική εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από όμορες χώρες.
- Κοινωνική απραξία, αδιαφορία και στείρος καταγγελτικός λαϊκισμός, παρά τα ακραία καιρικά φαινόμενα (πυρκαγιές, πλημμύρες).
- Ιταλία:
- Πιο ενεργή πολιτική (π.χ. επιδοτήσεις για ηλιακές ενισχύσεις, ανανεώσιμες, πηγές ενέργειας, ιστορική πρωτοπορία σε υδροηλεκτρικό σύστημα πολλαπλών τεχνητών λιμνών).
- Ισχυρές κινητοποιήσεις (π.χ. κίνημα Fridays for Future με μεγάλη συμμετοχή), λαϊκό αίσθημα ευθύνης για τον περιορισμό της ενεργειακής σπατάλης και στροφή προς οικονομικά εναλλακτικά μοντέλα καθημερινής χρήσης.
4. Ρόλος τρίτου τομέα & εθελοντισμού
Ελλάδα
- Έλλειψη Δομών:
- Ο εθελοντισμός ενεργοποιείται σε συναισθηματική βάση και μόνο σε κρίσεις (π.χ. πυρκαγιές 2021, προσφυγική κρίση 2015-2016).
- Κρατικός ετεροκαθορισμός: Το κράτος αποθαρρύνει την αυτοοργάνωση (π.χ. δυσχέρεια νομιμοποίησης συλλογικών δράσεων, έλλειψη νομικού πλαισίου που να ενθαρρύνει την οργάνωση της κοινωνίας πολιτών σε ενεργά σχήματα παρέμβασης εκεί που ούτε η πολιτεία, ούτε η ιδιωτική πρωτοβουλία της οικονομικής κερδοσκοπίας προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες).
Ιταλία
- Οργανωμένος Τρίτος Τομέας:
- 40.000+ κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις (απασχολούν 1.2 εκατ. άτομα).
- Επιτυχημένα μοντέλα:
- Social Streets (αστική αλληλεγγύη).
- Slow Food (διατήρηση τοπικής γαστρονομίας).
- Km Zero (προτίμηση τοπικών προϊόντων και παράδοσης)https://www.welforum.it/istat-continua-la-crescita-del-non-profit-2/
Προτάσεις για αλλαγή
- Ενίσχυση κοινωνίας πολιτών:
- Εκπαίδευση στην πολιτική συμμετοχή (σχολεία, πανεπιστήμια).
- Φορολογικά κίνητρα για εθελοντικές ομάδες.
- Οικογενειακή πολιτική:
- Επιδόματα με κριτήρια βιώσιμου ελάχιστου κοινωνικού εισοδήματος (όπως στη Γαλλία).
- Δωρεάν παιδικοί σταθμοί 24ωρης λειτουργίας (π.χ. σκανδιναβικό μοντέλο).
- Πολιτική επανένωση Ελλήνων & Ιταλών πολιτών, κάτι που προωθούμε συστηματικά αλλά συγκρουόμαστε μετωπικά με τον ελεφαντιακό στατικό κρατισμό της γραφειοκρατίας και ελλείμματος κουλτούρας δημοκρατικής οργάνωσης της κοινωνίας:
- Δίκτυα διασυνοριακής συνεργασίας (π.χ. Ελληνοϊταλικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις).
- Κοινές πιέσεις για Ευρωπαϊκή προστασία κοινωνικών δικαιωμάτων.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα χρειάζεται επείγουσα μετατόπιση από το ραγιάδικο μικροαστικό μοντέλο του “κρατικού πελάτη” που για να απομακρυνθεί από την αρχαϊκή αγροτική ύπαιθρο της αβεβαιότητας και δουλικής εξάρτησης από τον τοπικό φεουδάρχη – κοτζαμπάση, ποθεί μια μόνιμη θέση στο δημόσιο έστω και κακοπληρωμένη, προς την ενεργό πολιτική συμμετοχή και επενδυτική ανοιχτή στην αμοιβαία εμπιστοσύνη συνεργατικότητα, την καινοτομία με γνώση και τόλμη. Η Ιταλία, παρά τα θεσμικά προβλήματα, δείχνει ότι ο τρίτος τομέας ειδικά στη βόρεια και κεντρική χώρα, μπορεί να είναι κινητήρια δύναμη προόδου. Ο συνδυασμός εθελοντισμού, τοπικών πρωτοβουλιών και πιέσεων προς το κράτος είναι η μόνη βιώσιμη λύση για τις προκλήσεις της υπογεννητικότητας, της κλιματικής αλλαγής και της οικονομικής αστάθειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, της ιδιώτευσης, της προσφοράς αλληλεγγύης σε μη προνομιούχες κοινωνικές τάξεις.
“Η αλλαγή δεν θα προέλθει από τους επαγγελματίες πολιτικούς, αλλά από την αφύπνιση της κοινωνίας ως δημιουργού δημοκρατικής πολιτικής”.
Εμείς οι εθελοντές, εκφραστές μιας σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας πολιτών, αρνούμαστε το αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης μέσα από γραφειοκρατικές νοοτροπίες υποταγής και ενσωμάτωσης σε προκαθορισμένα κέντρα ανεξέλεγκτης διακυβέρνησης, όπου επικρατεί η αδιαφάνεια, η διαπλογή, ο νεποτισμός και αναπαραγωγή κάθε λογής διακρίσεων, βάζοντας μπροστά την ορμή της αυθόρμητης λογικής για φιλία, δημιουργική συνεργασία, έμπρακτη αλληλεγγύη από τη βάση, με αυτόβουλες πρακτικές και ιδέες συμμετοχής στα τοπικά προβλήματα. Σκεφτόμαστε παγκόσμια, βλέπουμε τη λαίλαπα της επερχόμενης πολιτισμικής ισοπέδωσης των χρηματοπιστωτικών μονοπωλιακών αγορών της αλγοριθμικής τεχνολογίας και αντιπροτείνουμε τον ανθρωπισμό της δια ζώσης αντίσταση στο νόημα της συμβίωσης με γνώμονα το κοινό, αμοιβαίο συμφέρον που τελικά είναι παγκόσμια υπόθεση και όχι αποκλειστικά των πλουτοκρατικών κέντρων χρηματοπιστωτικού επεκτατισμού της στυγνής κερδοσκοπίας ενώ δρούμε τοπικά, σε συγκεκριμένα ιεραρχημένα υπαρκτά προβλήματα που μπορούν να βρουν λύση από τη βάση, πιέζοντας τα θεσμικά όργανα της πολιτείας να ανταποκριθούν στον ρόλο τους.
Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος
Πρόεδρος ΕλληνοΪταλικού Συνδέσμου, μέλος επιτροπής εθελοντισμού και τρίτου τομέα, ΠΑΣΟΚ
