Η Δικαιοσύνη και η Ηθική στον Κήπο του Επίκουρου: Μία Ζωή Χωρίς Σύγκρουση και Τύραννους
Η Φιλοσοφία του Επίκουρου: Στον φιλόσοφο Επίκουρο, η δικαιοσύνη δεν ορίζεται ως μια αφηρημένη έννοια, αλλά ως πρακτικός οδηγός για μια αρμονική και ευτυχισμένη ζωή. Η θεμελιώδης αρχή του, “Το της Φύσεως δίκαιον εστί σύμβολον του συμφέροντος εις το μη βλάπτειν αλλήλους μηδέ βλάπτεσθαι”, θέτει στο επίκεντρο την αμοιβαία μη βλάβη, υιοθετώντας μια ηθική μη επέμβασης.
Ο Επικούρειος είναι ένας αισιόδοξος και χαρούμενος άνθρωπος. Να γελάς και να φιλοσοφείς την ώρα που ασχολείσαι με τις καθημερινές σου υποθέσεις συμβουλεύει ο Δάσκαλος. Να μην αναβάλλεις την χαρά αλλά να γεύεσαι την κάθε πολύτιμη στιγμή της θνητής ζωής σου. Να απολαμβάνεις αυτά που έχεις και να μην σκοτίζεσαι γι αυτά που δεν έχεις. Να απολαμβάνεις να φιλοσοφείς γιατί η φιλοσοφία είναι η μόνη ενασχόληση που μπορείς να γευτείς τους ηδονικούς καρπούς της άμεσα. Ποτέ μην πεις ότι είναι νωρίς ή ότι είναι πλέον αργά για φιλοσοφία. Είναι σαν να λες ότι είναι νωρίς η αργά για ευδαιμονία.
Ο Επικούρειος είναι άνθρωπος χαμηλών τόνων. Δεν κάνει θόρυβο γύρω από το όνομά του, δεν επαίρεται για τον εαυτό του, τις γνώσεις του τις ικανότητές του, τα υλικά του αγαθά, δεν ζητά επιβεβαίωση από τους άλλους γιατί δεν τη χρειάζεται. Είναι υπερήφανος γι΄ αυτό που είναι, γι΄ αυτό που αξίζει ο ίδιος. Αυτή είναι και η σημασία του περίφημου λάθε βιώσας και όχι ο αναχωρητισμός όπως κακώς πολλές φορές πιστεύεται.
Αντίθετα ο Επικούρειος είναι κοινωνικό ον. Πιστεύει στην ανάγκη της κοινωνικής συμβίωσης των ανθρώπων η οποία βασίζεται στο κοινωνικό συμβόλαιο, του να μην βλάπτει δηλαδή ο ένας τον άλλο και να επιδιώκουν μαζί την επίτευξη κοινών στόχων που θα διευκολύνουν την ζωή όλων. «Το της Φύσεως δίκαιον εστί σύμβολον του συμφέροντος εις το μη βλάπτειν αλλήλους μηδέ βλάπτεσθαι ». ( Επίκουρος – Κύριες Δόξες).
Είναι δίκαιος και νομοταγής αφού στην δικαιοσύνη και τον νόμο εδράζεται το κοινωνικό συμβόλαιο. «Η αταραξία είναι ο μέγιστος καρπός της δικαιοσύνης». Ο δίκαιος απολαμβάνει την ψυχική γαλήνη, ενώ ο άδικος είναι πάντοτε γεμάτος ταραχή, αφού ζει με τον φόβο της τιμωρίας και της εκδίκησης. Ο Επίκουρος θεωρούσε πως δεν ταιριάζει στον φιλόσοφο ακόμα και όταν αδικηθεί, να συγκρουσθεί ή να εκδικηθεί. ( Φιλόδημος Γαδαρινός : περί Επίκουρου)
Είναι επίσης Δημοκρατικός γιατί μόνο στην δημοκρατία το δίκαιο και ο νόμος απορρέει από τους πολίτες και αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση της ομαλής κοινωνικής συμβίωσης και αλλάζει πάλι από τους πολίτες όταν πάψει να την εξυπηρετεί. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Επικούρειος στέκεται πάντα απέναντι στην Τυραννία. Είναι ξεκάθαρη θέση του Κήπου πως ο Επικούρειος δεν θα γίνει ποτέ Τύραννος. «Νόμος που δεν εξυπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον δεν είναι δίκαιος νόμος» (Επίκουρος- Κύριες Δόξες).
Δικαιοσύνη και Νόμος: Σύμφωνα με τον Επίκουρο, η δικαιοσύνη και ο νόμος συνδέονται άμεσα με το κοινωνικό συμβόλαιο, διασφαλίζοντας την ομαλή συμβίωση των πολιτών. Η αταραξία, η ψυχική γαλήνη, αποτελεί τον ύψιστο καρπό της δικαιοσύνης. Ο δίκαιος άνθρωπος απολαμβάνει εσωτερική γαλήνη, ενώ ο άδικος βασανίζεται από τον φόβο της τιμωρίας και της εκδίκησης.
Ο Επίκουρος, όντας δημοκράτης, πίστευε πως μόνο σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα το δίκαιο και ο νόμος πηγάζουν από τον λαό και υπηρετούν την κοινωνική ευημερία. Οποιοσδήποτε νόμος δεν εξυπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον, σύμφωνα με τον Επίκουρο, παύει να θεωρείται δίκαιος. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Κήπος του Επίκουρου τάσσεται αμετακίνητα ενάντια στην τυραννία.
Ακόμα και όταν αδικείται, ο Επικούρειος φιλόσοφος οφείλει να αποφεύγει οποιονδήποτε συγκρούσηση ή εκδίκηση. Η ψυχική γαλήνη προέχει έναντι της αντιπαράθεσης. Ο Επίκουρος πίστευε πως η βία και η εκδίκηση μόνο οδηγούν σε μεγαλύτερη ταραχή και δυστυχία.
Η ηθική του Επίκουρου βασίζεται στην αμοιβαία μη βλάβη, την αταραξία και την αποφυγή συγκρούσεων. Η δικαιοσύνη και ο νόμος, στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού πολιτεύματος, αποτελούν θεμέλια της κοινωνικής ευημερίας. Η φιλοσοφία του Επίκουρου προσφέρει μια εναλλακτική οπτική για την ηθική, εστιάζοντας στην εσωτερική γαλήνη και την αποφυγή των παθών, θέτοντας ως ύψιστο στόχο την ευτυχία του ατόμου.
