Οι ημέρες της εβδομάδας στον κόσμο

Από τη ρωμαϊκή περιοχή και εξής γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για τα ονόματα των ημερών και την εξέλιξή τους. Η περίοδος πριν τους Ρωμαίους είναι πιο ”σκοτεινή” σε αυτό το ζήτημα. Η αρχαιότερη ένδειξη σε επτά ημέρες της εβδομάδος πηγαίνει πίσω στα τέλη της τρίτης χιλιετίας π.Χ. με τον Σουμέριο βασιλιά Γκουντέα της πόλης Λάγκας. Στον δεύτερο κύλινδρο του συγκεκριμένου βασιλιά, αναφέρεται ότι καθιέρωσε ένα φεστιβάλ προς τιμήν της αγαπημένης του θεότητας, Νινγκίρσου (άλλο όνομα του Νινούρτα). Ο Γκουντέα κατασκεύασε ένα κτίσμα με ένα δωμάτιο για κάθε ημέρα του φεστιβάλ. Το κτίσμα αυτό εμπεριείχε επτά δωμάτια και άρα το κάθε δωμάτιο ήταν αφιερωμένο σε μια ημέρα. Ξέρουμε ότι υπήρχαν και σουμεριακά φεστιβάλ που διαρκούσαν περισσότερες από επτά ημέρες αλλά δεν γνωρίζουμε για σχετικά κτίσματα.

Ίσως την εποχή του Γκουντέα να είχαν καθιερωθεί οι επτά ημέρες της εβδομάδας, διότι βγάζει νόημα να ήθελε να αφιερώσει στον θεό του κάθε μια από αυτές τις ημέρες. Ο αριθμός 7 εμφανίζεται διαρκώς στη Μεσοποταμία ως ιερός αριθμός και είναι ίσως ο καλύτερος δείκτης για διαπολιτισμικές επαφές ανάμεσα σε λαούς. Το Έπος της Δημιουργίας (Ενούμα Έλις) είχε επτά πινακίδες, ο κατακλυσμός διήρκησε επτά ημέρες, το περιστέρι που έστειλε ο Ουτναπίστιμ (αντίστοιχος του βιβλικού Νώε) επέστρεψε πίσω έπειτα από επτά ημέρες, τα πολυκέφαλα όντα έχουν πάντα επτά κεφάλια κ.λπ.

Πέρα απ’ τη Μεσοποταμία, οι επτά ημέρες εμφανίζονται και στο Ισραήλ, ίσως έπειτα από επιρροή απ’ την πρώτη και αντιστοιχούν στις επτά ημέρες της δημιουργίας (εξαήμερος λέμε αλλά υπάρχει και η έβδομη ημέρα ανάπαυσης). Το συγκεκριμένο κεφάλαιο της Γενέσεως χρονολογείται προς τον 6ο αιώνα π.Χ. και άρα οι επαφές με τους Βαβυλώνιους έχουν ήδη προηγηθεί. Τα ονόματα των εβραϊκών ημερών ακολουθούν κυρίως το αριθμητικό σύστημα.

Έτσι έχουμε τις εξής ημέρες:

Γιομ Ρισόν = πρώτη μέρα (Κυριακή)

Γιομ Σενί = δεύτερη μέρα (Δευτέρα)

Γιομ Σλισί = τρίτη μέρα (Τρίτη)

Γιομ Ρεβιί = τέταρτη μέρα (Τετάρτη)

Γιομ Χαμισί = πέμπτη μέρα (Πέμπτη)

Γιομ Σισί = έκτη μέρα (Παρασκευή)

Σαμπάτ = ημέρα ανάπαυσης (Σάββατο)

Όπως είναι εμφανές, οι έξι απ’ τις επτά ημέρες ακολουθούν το αριθμητικό σύστημα, με εξαίρεση το Σάββατο, όπου ακολουθώντας τη δημιουργία του κόσμου, ήταν η μέρα που ο θεός ξεκουράστηκε. Η εβδομάδα για τους Εβραίους ξεκινάει την Κυριακή και λήγει το Σάββατο. Μέχρι σήμερα στο Ισραήλ, η Κυριακή είναι εργάσιμη ημέρα ενώ όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά το Σάββατο (από Παρασκευή απόγευμα μέχρι Σάββατο βράδυ). Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κανείς προς το παρόν είναι ότι οι επτά ημέρες της εβδομάδος φαίνεται να έχουν μεσοποταμιακή ή έστω σημιτική προέλευση. Από τους Βαβυλώνιους επηρεάστηκαν και οι Αχαιμενίδες Πέρσες στο να έχουν επτά ημέρες στην εβδομάδα.

Ένα διαφορετικό σύστημα αρίθμησης, ίσως αρκετά αρχαίο εμφανίζεται στους Λατίνους της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Ο Μακρόβιος στα Σατουρνάλια 1.15.13 ισχυρίζεται ότι πάει ακόμη πιο πίσω στους Ετρούσκους (sicut apud Tuscos Nonae plures habebantur). Σε πρώιμη περίοδο, στα λατινικά οι μέρες της εβδομάδος ονομάζονταν Nundinae, όνομα που προέρχεται από το επίθετο nundinus που σημαίνει ”αυτός που έχει εννιά ημέρες”. Το ενδιαφέρον σε αυτό το σημείο είναι ότι οι ρωμαϊκές Nundinae είχαν οκτώ ημέρες παρότι το όνομά τους παραπέμπει σε εννέα. Αιτία αυτού ήταν ότι οι Ρωμαίοι μετρούσαν τις ημέρες συμπεριληπτικά και όχι όπως εμείς. Εμείς σήμερα σκεφτόμαστε ”από Δευτέρα ως Τρίτη = μια μέρα, από Δευτέρα ως Τετάρτη = δύο ημέρες, από Δευτέρα ως Πέμπτη = τρεις ημέρες, από Δευτέρα ως Παρασκευή = τέσσερις ημέρες, από Δευτέρα ως Σάββατο = πέντε ημέρες, από Δευτέρα ως Κυριακή = έξι ημέρες και από Δευτέρα ως Δευτέρα = επτά ημέρες”.

Οι Ρωμαίοι όμως ξεκινούσαν τη μέτρησή τους συμπεριλαμβάνοντας την πρώτη ημέρα και άρα σκέφτονταν ”Δευτέρα = μια ημέρα, από Δευτέρα ως Τρίτη = δύο ημέρες (η Δευτέρα και η Τρίτη), από Δευτέρα ως Τετάρτη = τρεις ημέρες, από Δευτέρα ως Πέμπτη = τέσσερις ημέρες, από Δευτέρα ως Παρασκευή = πέντε ημέρες, από Δευτέρα ως Σάββατο = έξι ημέρες, από Δευτέρα ως Κυριακή = επτά ημέρες και από Δευτέρα ως Δευτέρα = οκτώ ημέρες.” Επειδή η Δευτέρα όμως μπορούσε ως μέρα να είναι μια ημέρα (Δευτέρα = Δευτέρα) αλλά και οκτώ ημέρες (από Δευτέρα στην επόμενη Δευτέρα), προσθέτοντας το 8+1, έβγαιναν εννέα ημέρες. Οι Λατίνοι δεν φαίνεται να είχαν συγκεκριμένα ονόματα για τις ημέρες αυτές και τις συμβόλιζαν με τα γράμματα του αλφαβήτου Α-Η.

Γύρω στον πρώτο αιώνα π.Χ. κάνει την εμφάνισή του στη Ρώμη και ένα παράλληλο επταήμερο σύστημα αρίθμησης των ημερών της εβδομάδας. Δεδομένου του ότι ο αριθμός επτά είδαμε ότι εμφανίζεται κυρίως σε σημιτικούς λαούς, ίσως προέκυψε από επιρροή των τελευταίων στους Λατίνους. Όντως από τον δεύτερο αιώνα π.Χ. και εξής υπήρξαν πολλές και εκτεταμένες επαφές με Εβραίους, Άραβες και άλλους σημιτικούς λαούς. Σταδιακά, και από την εποχή του Ιουλιανού ημερολογίου (45 π.Χ.) και εξής, το επταήμερο σύστημα επικράτησε και στη Ρώμη. Στο επταήμερο σύστημα των Λατίνων έχει την αφετηρία του το θρησκευτικό μοντέλο.

Το πλανητικό μοντέλο εβδομάδας, όπως λέει το όνομά του, συνδέει την κάθε ημέρα με έναν απ’ τους τότε επτά γνωστούς πλανήτες (Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Δίας, Κρόνος). Η σύνδεση αυτή παρατηρείται απ’ τον πρώτο αιώνα π.Χ. και εξής. Ήταν περίοδος όπου η αστρολογία βρισκόταν στα high της και οι πλανήτες έπαιζαν κομβικό ρόλο σχεδόν σε όλες τις τότε μυστηριακές λατρείες. Οι ημέρες των Λατίνων κατά το επταήμερο σύστημα ήταν οι εξής:

diēs Sōlis = ημέρα του Ήλιου (Κυριακή)

diēs Lūnae = ημέρα της Σελήνης (Δευτέρα)

diēs Mārtis = ημέρα του Άρη (Τρίτη)

diēs Mercuriī = ημέρα του Ερμή (Τετάρτη)

diēs Iovis = ημέρα του Δία (Πέμπτη)

diēs Veneris = ημέρα της Αφροδίτης (Παρασκευή)

diēs Sāturnī = ημέρα του Κρόνου (Σάββατο)

Η σειρά των πλανητών στις ημέρες της εβδομάδας είναι διαφορετική απ’ τη σειρά με την οποία τους μετρούσαν, για διάφορους λόγους αποκρυφιστικής φύσης που δεν είναι της παρούσης. Όπως εύκολα παρατηρεί κανείς, σε αυτό το σύστημα βασίστηκαν και οι ημέρες της εβδομάδος των περισσότερων λαών της μετέπειτα Ευρώπης (κυρίως της νότιας Ευρώπης), στα εδάφη των οποίων οι Ρωμαίοι είχαν πατήσει πόδι, με μόνη διαφορά το ότι κάποιες φορές τα ονόματα του Σαββάτου και της Κυριακής αλλάζουν επειδή το 321 μ.Χ., ο Μ. Κωνσταντίνος, υιοθετώντας επίσημα για τον Χριστιανισμό το επταήμερο εβραϊκό σύστημα, άλλαξε την ημέρα του Κρόνου σε Σάββατο και την ημέρα του Ηλίου σε ημέρα Κυρίου (Κυριακή). Το καλύτερο παράδειγμα το βρίσκουμε στα ιταλικά (αλλά και στα γαλλικά ή ισπανικά):

Domenica = η ημέρα Κυρίου = Κυριακή

Lunedì = η ημέρα της Σελήνης (Luna) = Δευτέρα

Μartedì = η ημέρα του Άρη (Mars) = Τρίτη

Mercoledì = η ημέρα του Ερμή (Mercury) = Τετάρτη

Giovedì = η ημέρα του Δία (Iovis) = Πέμπτη

Venerdì = η ημέρα της Αφροδίτης (Venus) = Παρασκευή

Sabato = η ημέρα της Ανάπαυσης = Σάββατο

Όλες οι μέρες ακολουθούν το λατινικό σύστημα, με μόνο το Σάββατο και την Κυριακή να ακολουθούν το χριστιανικό. Η κατάσταση είναι λίγο διαφορετική στη Βόρεια Ευρώπη, στους Αγγλοσάξονες (Αγγλία, Γερμανία, Σκανδιναβία), όπου παρότι υιοθέτησαν το λατινικό σύστημα, άλλαξαν τα ονόματα ορισμένων ελληνο-ρωμαϊκών θεοτήτων με αντίστοιχες δικές τους θεότητες (της σκανδιναβικής μυθολογίας). Έτσι στα αγγλικά βρίσκουμε:

Sunday = sun day = η ημέρα του ήλιου (Κυριακή)

Monday = moon day = η ημέρα της σελήνης (Δευτέρα)

Tuesday = Tiw’s day = η ημέρα του θεού Τίου (Τρίτη)

Wednesday = Odin’s day’ = η ημέρα του θεού Όντιν (Τετάρτη)

Thursday = Thor’s day = η ημέρα του θεού Θωρ (Πέμπτη)

Friday = Frigg’s day = η ημέρα της θεάς Φριγκ (Παρασκευή)

Saturday = Saturn’s day = η ημέρα του Κρόνου (Σάββατο)

Η Τρίτη, η Τετάρτη, η Πέμπτη και η Παρασκευή αντί για Άρη, Ερμή, Δία και Αφροδίτη, έχουν τα ονόματα του Τίου, του Όντιν, του Θωρ και της Φριγκ· όλες τους σκανδιναβικές θεότητες. Παρ’ όλ’ αυτά, υπάρχει μια κοινή λογική με τη λατινική, αφού ο Τίου ήταν θεός του πολέμου, όπως ο Άρης, ο Θωρ ως θεός σχετικός με την καταιγίδα συνδέεται με τον Δία κ.λπ. Ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι το Σάββατο το διατήρησαν συνδεδεμένο με τον Κρόνο αντί να βάλουν άλλη θεότητα εκεί και αυτό μάλλον οφείλεται στο ότι αρχικώς η ημέρα του Σαββάτου στους Βίκινγκς ονομαζόταν laugardag, που σημαίνει ”ημέρα καθαριότητας/πλυσίματος”. Ήταν η ημέρα όπου φρόντιζαν να είναι καθαροί για να υποδεχτούν την ημέρα του Ήλιου (ή του Κυρίου, σε χριστιανικές εποχές). Αυτό το όνομα άλλαξε τελευταίο (αυτή η αλλαγή έγινε μετά τον 14ο αιώνα), με τα υπόλοιπα να έχουν προηγηθεί, οπότε την εποχή που άλλαξε, δεν ήταν σε διάδοση οι σκανδιναβικές θεότητες και έτσι υιοθετήθηκε ο λατινικός Saturn (Κρόνος).

Ίδια λογική βρίσκει κανείς και στα γερμανικά, με μόνη διαφορά ότι στην Τετάρτη, αντί για σύνδεση με τον Ερμή, ονομάζεται Mittwoch (δηλαδή ”μέσο της εβδομάδας”) και το Σάββατο, αντί για σύνδεση με τον Κρόνο, ονομάζεται Samstag, παραφθορά του Sabbat (ημέρα Σαββάτου). Αυτό συνέβη σε αρκετά ύστερη εποχή, αφού μέχρι και τη μεσογερμανική γλώσσα, βρίσκουμε την Τετάρτη να συνδέεται με τον Ερμή και το Σάββατο με τον Κρόνο.

Μια παραλλαγή αυτής της σύνδεσης των πλανητών με τις ημέρες της εβδομάδας, συναντάται στην ανατολή με μόνη διαφορά ότι οι λατινικές θεότητες αντικαταστάθηκαν από ντόπιες φιγούρες ή έτερα αστρολογικά σύμβολα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Ινδία, το Θιβέτ και η Ιαπωνία. Στις σανσκριτικές πηγές της Ινδίας συναντάται ο όρος vāsara (वासर) για να δηλώσει την ”ημέρα”. Οι επτά ημέρες στην αρχαία (ινδο-ευρωπαϊκή) Ινδία είναι οι εξής:

Bhānuvāsara = η ημέρα του φωτός/Ήλιου (Κυριακή)

Induvāsara = η ημέρα της Σελήνης (Δευτέρα)

Bhaumavāsara = η ημέρα της Γης (Τρίτη)

Saumyavāsara = η ημέρα του ιερού ποτού Σόμα (Τετάρτη)

Guruvāsara = η ημέρα του γκουρού (Πέμπτη)

Bhṛguvāsara = η ημέρα του Μπχρίγκου (Παρασκευή)

Sthiravāsara = η ημέρα της σταθερότητας (Σάββατο)

Οι πηγές που αναφέρουν τα παραπάνω ονόματα χρονολογούνται στον 3ο αι. μ.Χ., και άρα έπονται των λατινικών εκδοχών τους. Παρότι η λογική φαίνεται να παραπέμπει στη δύση, πρέπει να υπήρξε ανάμειξη με πιο αρχαίες ντόπιες παραδόσεις. Π.χ. ο Μπχρίγκου είναι για τους Ινδούς ο πατέρας της αστρολογίας οιωνών και του αφιέρωσαν την Παρασκευή. Η Ινδία έχει πολλές διαφορετικές γλώσσες και υπάρχουν προφανώς διαφορές αλλά σε όλες τις περιπτώσεις απλώς αλλάζουν οι ιερές φιγούρες που αποδίδονται στις ημέρες. Για παράδειγμα, σε αρκετές γλώσσες της σύγχρονης Ινδίας, όπως τα Hindi ή τα Punjabi, η ημέρα του ιερού ποτού Σόμα, εμφανίζεται ως Budhavār, δηλαδή ημέρα του Βούδδα. Η αναφορά στο Σάββατο ως ημέρα σταθερότητας/ξεκούρασης φαίνεται να προκύπτει από δυτική επιρροή.

Το Θιβέτ αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση, καθώς φαίνεται να ακολουθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια το λατινικό πλανητικό σύστημα (προφανώς μέσω της Κίνας). Έτσι έχουμε τα εξής:

Dza nyima = Ημέρα του Ήλιου (Κυριακή)

Dza dawa = Ημέρα της Σελήνης (Δευτέρα)

Dza mingmar = Ημέρα του Άρη (Τρίτη)

Dza lhakpa = Ημέρα του Ερμή (Τετάρτη)

Dza phurbhu = Ημέρα του Δία (Πέμπτη)

Dza passang = Ημέρα της Αφροδίτης (Παρασκευή)

Dza penpa = Ημέρα του Κρόνου (Σάββατο)

Παρατηρεί κανείς μια ακριβή αντιστοίχιση των ονομάτων των πλανητών με αυτήν του λατινικού συστήματος. Προφανώς, οι Θιβετιανοί έδωσαν στον κάθε πλανήτη θιβετιανό όνομα παρμένο από τη δική τους μυθολογία, αλλά υπάρχει πλήρης αντιστοίχιση με τη λατινική σειρά πλανητών. Με μια λίγο διαφορετική εκδοχή στην Ιαπωνία. Εκεί οι μέρες είναι οι εξής:

Nichiyōbi = ημέρα του Ήλιου (Κυριακή)

Getsuyōbi = ημέρα της Σελήνης (Δευτέρα)

Kayōbi = ημέρα της Φωτιάς (Τρίτη)

Suiyōbi = ημέρα του Νερού (Τετάρτη)

Mokuyōbi = ημέρα του Ξύλου (Πέμπτη)

Kinyōbi = ημέρα του Μετάλλου (Παρασκευή)

Doyōbi = ημέρα της Γης (Σάββατο)

Η μετάφραση που δίνω ακολουθεί την κυριολεκτική μετάφραση των ιδεογραμμάτων. Οι πέντε τελευταίες ημέρες αντιστοιχούν στα πέντε στοιχεία της ιαπωνικής μυθολογίας (φωτιά, νερό, ξύλο, μέταλλο και γη). Παρ’ όλ’ αυτά, οι πέντε αυτές μέρες αντιστοιχούν και στα ονόματα που απέδιδαν στους πέντε πλανήτες: Ο πλανήτης της Φωτιάς ήταν ο Άρης, ο πλανήτης του Νερού ήταν ο Ερμής, ο πλανήτης του Ξύλου ήταν ο Δίας, ο πλανήτης του Μετάλλου ήταν η Αφροδίτη και ο πλανήτης της Γης/Εδάφους (παρότι ονομάζεται της Γης) ήταν ο Κρόνος.

Τα Ιαπωνικά ονόματα προέρχονται απευθείας απ’ τα Κινεζικά αντίστοιχα, ενώ οι Κινέζοι γνωρίζουμε πως τα πήραν απ’ τον 4ο αιώνα και εξής και ότι καθιερώθηκαν επίσημα στην Κίνα απ’ τον 8ο αιώνα μέσω των Μανιχαίων. Αφού τα πήρε η Κίνα, έφτασαν μέσω αυτής στο Θιβέτ και στην Ιαπωνία και ίσως και στην Ινδία, παρότι εκεί άλλαξε λίγο το μοντέλο. Στην κατοπινή Κίνα εμφανίζεται και ένα αριθμητικό, μη πλανητικό σύστημα ημερών, οπότε συναντάει κανείς και τα δύο. Κάπως έτσι έχει η κατάσταση με το πλανητικό μοντέλο.

Το αριθμητικό μοντέλο ονομάζει τις ημέρες με βάση την αριθμητική τους θέση στην εβδομάδα. Η επίδραση αυτού του μοντέλου στις ημέρες της εβδομάδας φαίνεται ήδη από τη λέξη ”εβδομάδα”, που σημαίνει ”ομάδα των επτά”, επειδή έχει επτά ημέρες. Παρόμοια λογική βρίσκουμε και σε άλλες γλώσσες, π.χ. sidmitsa (στα Ρωσικά). Παρότι το αγγλικό week (και παρομοίως το γερμανικό Woche, το σουηδικό vecka και όλα τα παρόμοια αγγλοσαξονικά ονόματα), δεν συνδέονται πλέον με τον αριθμό επτά και ετυμολογούνται από ρίζες που σχετίζονται με τη ”διαδοχή”, επειδή οι ημέρες της εβδομάδας διαδέχονται η μια την άλλη, στα Αγγλικά της Μέσης Περιόδου (Middle English), υπήρχε για την εβδομάδα ο όρος sennight, ο οποίος αποτελεί συγκερασμό των λέξεων seven + night και δήλωνε τις επτά νύχτες. Το μοντέλο αυτό είδαμε ότι συναντάται στο αρχαίο Ισραήλ και από εκεί φαίνεται να πέρασε στην Ελλάδα και αργότερα στην Ανατολική Ευρώπη. Παρότι επηρεαστήκαμε πολύ απ’ τη Ρώμη, φαίνεται ότι το εβραϊκό σύστημα, το οποίο υιοθετήθηκε από τον Χριστιανισμό, άσκησε μεγαλύτερη επίδραση σε μας. Έτσι έχουμε:

Δευτέρα = η δεύτερη μέρα της εβδομάδος

Τρίτη = η τρίτη μέρα της εβδομάδος

Τετάρτη = η τέταρτη μέρα της εβδομάδος

Πέμπτη = η πέμπτη μέρα της εβδομάδος

Παρασκευή = η ημέρα προετοιμασίας για το Σάββατο

Σάββατο = η ημέρα ανάπαυσης

Κυριακή = η ημέρα του Κυρίου

Στην πραγματικότητα το δικό μας σύστημα ακολουθεί σχεδόν πιστά το εβραϊκό με τη διαφορά ότι πλέον, ακόμη κι αν στα χαρτιά θεωρούμε την Κυριακή πρώτη μέρα, την αντιμετωπίζουμε σαν τελευταία ημέρα της εβδομάδας και γι’ αυτό σε αντιδιαστολή με τους Εβραίους, την έχουμε αργία και όχι εργάσιμη. Με αυτόν τον τρόπο η Δευτέρα, παρότι ονομάζεται Δευτέρα, αποτελεί στην ουσία την πρώτη μέρα της εβδομάδας. Μια φαινομενική διαφορά με το εβραϊκό σύστημα εντοπίζεται στην Παρασκευή. Στους Εβραίους είναι απλώς η έκτη μέρα. Σε εμάς καθιερώθηκε ως ημέρα προετοιμασίας (προπαρασκευής) για το Σάββατο. Αυτή η αντίληψη εντοπίζεται ρητώς στο Ευαγγέλιο του Μάρκου 15:42, όπου λέγεται: «επεί ήν Παρασκευή, ό εστί Προσάββατον». Η ημέρα της Παρασκευής εμφανίζεται ως όνομα αλλά αποκαλείται Προσάββατο. Κι αυτό όμως απ’ τους Εβραίους προέρχεται ακόμη κι αν ονόμαζαν αλλιώς την ημέρα, διότι προετοιμάζονταν για το Σάββατο ήδη από την Παρασκευή.

Ίδια πάνω κάτω λογική υπάρχει στα ρωσικά, στα τσεχικά και σε αρκετές γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης, όπου οι ημέρες εμφανίζονται με αριθμητικά ονόματα, από επίδραση του ανατολικού Χριστιανισμού. Με εξαίρεση, βέβαια, το Σάββατο που διατηρεί το εβραϊκό του όνομα (π.χ. Sobota) και την Κυριακή που άλλοτε αποδίδεται στον Κύριο ή ακριβέστερα στην Ανάστασή του, π.χ. στα ρωσικά είναι воскресенье (Βοσκρισένιε) που σημαίνει (ημέρα) Ανάσταση(ς), και άλλοτε, ονομάζεται ”ημέρα της μη εργασίας” (ne + dělo = μη εργασία). Αυτό το τελευταίο το βρίσκουμε στα τσεχικά (Neděle), στα ουκρανικά (Nedilya), στα πολωνικά (Niedziela) και σε άλλες σλαβικές γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης αλλά στην ιστορία της ανατολικής Ευρώπης είμαι πολύ αδύναμος και δεν μπορώ να πω κάτι παραπάνω. Ίσως έπαιξε ρόλο ο κομμουνισμός που τις απομάκρυνε απ’ το χριστιανικό νόημα της Κυριακής; Δεν γνωρίζω. Πάντως έγινε σε περίοδο που η Κυριακή είχε καθιερωθεί ως αργία και θεωρήθηκε τελευταία ημέρα της εβδομάδας. Αυτό φαίνεται και από τη διαδοχή των ημερών. Π.χ. στα τσεχικά που τα γνωρίζω και καλύτερα:

Ποντιελί = ημέρα μετά τη μέρα μη εργασίας (Δευτέρα)

Ουτερί = δεύτερη ημέρα (Τρίτη)

Στρτζέντα = ημέρα στη μέση της εβδομάδας (Τετάρτη)

Τστβρτέκ = τέταρτη ημέρα (Πέμπτη)

Πάτεκ = πέμπτη ημέρα (Παρασκευή)

Σομπότα = ημέρα ανάπαυσης

Νεντιέλε = ημέρα της μη εργασίας

Δεδομένου ότι η Τρίτη είναι η δεύτερη μέρα, άρα η Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα. Η ίδια η Δευτέρα αποκαλείται ως (πρώτη) ημέρα μετά από τη μέρα της αργίας. Η Τετάρτη ακολουθεί τη λογική του γερμανικού Mittwoch.

Τέλος, το εβραϊκό σύστημα διαδόθηκε και στον Αραβικό χώρο, αφού οι ημέρες των Αράβων ακολουθούν το αριθμητικό σύστημα.

Αλάχαντ = η πρώτη μέρα (Κυριακή)

Αλιθναΐν = η δεύτερη μέρα (Δευτέρα)

Αθουλαθά = η τρίτη μέρα (Τρίτη)

Αλαρμπουά = η τέταρτη μέρα (Τετάρτη)

Αλχαμίς = η πέμπτη μέρα (Πέμπτη)

Αλτζούμουα = η μέρα της συνάθροισης (Παρασκευή)

Ασάμπτ = η μέρα της ανάπαυσης (Σάββατο)

Μετέγραψα στο περίπου την προφορά τους γιατί ήθελα να αποφύγω να χρησιμοποιήσω χαρακτήρες που δεν μπορούν να διαβάσουν κάποιοι. Ενδιαφέρον στους Άραβες έχει ότι την Παρασκευή την ονομάζουν μέρα συνάθροισης, επειδή τότε είναι η ιερή τους ημέρα κατά την οποία συγκεντρώνονται στο τζαμί. ενώ την Κυριακή αντί να την ονομάσουν ημέρα Κυρίου, απλώς την ονομάζουν πρώτη ημέρα.

Συμπερασματικά, έχουν καθιερωθεί στο σήμερα δύο μεγάλα συστήματα, το πλανητικό και το αριθμητικό. Το πλανητικό έχει λατινική προέλευση και μέσω της Ρώμης εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της δυτικής Ευρώπης και στην Ανατολή. Στην Ανατολή το μετέφεραν και το διέδωσαν οι Κινέζοι και δυτικοί που έφτασαν στην Κίνα (Μανιχαίοι, Νεστοριανοί κ.λπ.). Από εκεί πήγε καθοδόν στην Ινδία, στο Θιβέτ, στην Ιαπωνία και σε πολλές άλλες χώρες που δεν γίνεται να αναφέρω με πιο συγκεκριμένο τρόπο (γιατί έχω αγγίξει τα όρια λέξεων του facebook). Το δεύτερο μοντέλο έχει μεσοποταμιακή προέλευση και μέσω του Ισραήλ πέρασε ταυτοχρόνως στους Άραβες και στη Δύση, αφού το υιοθέτησε ο Χριστιανισμός και το διέδωσε στην Ελλάδα και στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Ευρώπης.

Και τα δύο συστήματα κατέληξαν να μετρούν 7 ημέρες και αυτό το σύστημα αρίθμησης φαίνεται να προέρχεται επίσης απ’ τη Μεσοποταμία. Απ’ τα δύο συστήματα, το αριθμητικό φαίνεται να είναι αρχαιότερο. Οι Βαβυλώνιοι και οι Πέρσες, δεν φαίνεται να είχαν συγκεκριμένα ονόματα για τις ημέρες της εβδομάδος. Λογικά τις αποκαλούσαν αριθμητικά (η πρώτη, η δεύτερη κ.λπ.). Το ίδιο βλέπουμε και στους Αιγύπτιους, οι οποίοι χώριζαν την εβδομάδα σε 10 ημέρες (άρα τρεις εβδομάδες = ένας μήνας), απλώς ονομάζοντας τις ημέρες με τον εκάστοτε αριθμό τους. Οι αρχαίοι Έλληνες, παρομοίως, δεν φαίνεται να είχαν συγκεκριμένα ονόματα ημερών. Καθόριζαν τις ημέρες με βάση τις φάσεις της σελήνης (π.χ. η τέταρτη μέρα της φθίνουσας φάσης της σελήνης). Όσοι μαλώνετε σχετικά με το τι απ’ τα δύο επηρέασε περισσότερο τη σύγχρονη Ευρώπη, ο Χριστιανισμός ή το Ελληνο-Ρωμαϊκό πνεύμα, ελπίζω να καταλάβατε ότι και οι δύο σφαίρες επιρροής προσέφεραν αρκετά σε διαφορετικούς βαθμούς, ανάλογα με την τοποθεσία και το συγκείμενο.